Thi Ca Mùa Thu - Phần II (Cuối)

 Tản mạn của Thanh Hà

3/-

Cảnh Oberland Bernois, Thuỵ Sĩ

Mùa thu hằn dấu trong tôi rất sâu đậm, ý nghĩa tương phản nhau tuỳ thời kỳ. Có khi thời khắc ấy mang cho tôi niềm vui hạnh phúc, hy vọng. Lại có lúc khiến tôi buồn rầu bởi mất mát, hụt hẫng, chia ly…

Đoạn đời thơ ấu và niên thiếu tôi rất mong mùa thu đến, đơn giản bởi đó là mùa tết trung thu và tựu trường chứ chưa biết ngắm lá vàng– miền Nam làm gì có chuyện lá thu vàng rơi rụng để mà “mơ vẩn mộng vơ”–.

Trung thu để được xách đèn lồng trong đêm trăng sáng và ăn bánh–nhất là bánh in do bà Ngoại làm tuy hoa văn trên mặt bánh không mịn láng, không sắc nét bằng bánh chợ nhưng phẩm chất thì đến tận bây giờ tôi vẫn cho là tuyệt hảo chưa đâu sánh bằng, bởi phù hợp với khẩu vị của mình. Đặc biệt càng để lâu thì bánh càng ngon thơm dẻo hơn lúc mới làm.

Mùa thu là mùa khai giảng niên học mới. Đệ tứ tức lớp 9, tôi 15 tuổi, cao thêm vài phân. Mỗi tựu trường đều được Má may cho áo mới trắng tinh khôi. Nón lá cũng mới luồn quai màu hồng, tím, vàng, xanh luân phiên thay đổi. Những tập vở trang giấy vẹn nguyên màu trắng chờ bàn tay nắn nót chuyên chở những kiến thức do thầy cô truyền dạy. Nôn nóng muốn biết năm này sẽ được học với thầy, cô nào, ai sẽ là giáo sư hướng dẫn lớp, tính tình “dể thương hay khó chịu” ..v..v..

Chỉ sau ba tháng nghỉ hè không gặp nhau mà các bạn nam, nữ đã thay đổi nhiều về dáng vóc, gương mặt, cách đi đứng…Có cái gì là lạ ngồ ngộ ở các bạn nữ trong chiếc áo dài trắng với những đường cong uyển chuyển. Hình như ai nấy đều ra vẻ thục nữ hơn trong cử chỉ mềm mại, lời ăn tiếng nói nhẹ nhàng chứ không cười giỡn la ré hồn nhiên giờ ra chơi rủ nhau ra phía sau trường xé giấy nháp cột chùm chơi đá cầu nữa. Nam sinh bể giọng ồm ồm, áo bỏ vào quần tề chỉnh, bớt nghênh ngang lăng xăng lích xích. Thì ra chúng tôi đang bước vào giai đoạn“phát triển”, chấm dứt thời “con nít”. Hình như các chị bạn lớn tuổi đã “trổ mã” từ năm nào rồi mà tôi không nhận ra. Trong lớp chỉ tôi và 1 hay 2 bạn là nhỏ tuổi nhất, nên mãi khi đến phiên tôi “dậy thì” mới bắt đầu để ý đến mấy chuyện “tế nhị con gái” nầy.

Mười lăm tuổi–bản chất nửa trẻ con nửa thiếu nữ– tôi mê say đọc tuần báo Tuổi Ngọc của nhà văn Duyên Anh và những văn thi sĩ trẻ cộng tác với ông, truyện ngụ ngôn La Fontaine. Ái mộ văn Mai Thảo, Duyên Anh, Nhã Ca, Hector Malot, Alexandre Dumas… thích nhóm Tự Lực Văn Đoàn. Tập tểnh làm thơ “người lớn”:

Gió đùa mây cho mây che trăng

Gương soan mờ ảo bóng cô Hằng

Sương thu sầu ai giăng vời vợi

Nhớ nhung gì màu trăng mênh mông !

Sang 16, 17 tuổi bắt đầu “nghiên cứu” Nguyên Sa, Hoàng Anh Tuấn, Bùi Giáng, Đinh Hùng, Cung Trầm Tưởng…tìm đọc Nguyễn Đình Toàn, Phan Nhật Nam, Dương Nghiễm Mậu, Phạm Công Thiện, Victor Hugo, Léon Tolstoi... Mơ tưởng là nàng Scarlett O’Hara gặp chàng đãng tử Rhett Butler trong Cuốn Theo Chiều Gió (Gone With the Wind) của nữ văn sĩ Margaret Mitchell. Hoặc hoá thân vào các nhân vật nữ trong các truyện văn học cổ điển lừng danh mà các anh bạn của hai chị tôi tặng.

Bờ hồ Lucern, Thuỵ Sĩ

*Gió lùa xao động lá rơi

Ngỡ bước chân ai nhón khẽ

Mới hay mùa thu vừa ghé

Ngập ngừng gõ cửa tim côi

Tiếng lòng bỗng dưng rạo rực

Nỗi gì không biết gọi tên

Phải chăng Tình Yêu chợt thức

Quỳnh hương toả ngát bên thềm

Một biến cố lịch sử đã làm đảo lộn tương lai, đẩy vận mệnh của hàng triệu người vào ngõ hẹp tăm tối lung lao. Tôi cũng trong số đó. Ngụp lặn, cố ngoi lên, lại chìm nghỉm. Lại nhiều lần ngụp lặn ngoi lên. Sau cùng vào một mùa thu thì quyển vở đời của tôi cũng được lật sang chương mới, bỏ lại sau lưng những tối tăm, bịt kín mịt mờ. Bắt đầu cho một cuộc đời đúng nghĩa đời, tìm lại tia sáng của an bình, hạnh phúc đã bị cướp mất trong nhiều năm tháng cuồng lũ. Ra đi giã biệt gia đình người thân ruột thịt không phải là không có những cơn đau xé lòng với một vài kỷ niệm ít ỏi ngày tháng cũ:

*…thương ai ánh mắt, nhớ chiều mưa

Lá phong đỏ thắm kìa thu tới

Tóc xoã hong dài trong nắng thưa

Tuổi thơ tôi thuộc về Rạch Giá. Còn kỷ niệm thời thiếu nữ gắn bó với Saigon nhiều hơn. Bài thơ Saigon Mùa Thu của bạn nghe phảng phất giống điệu thơ “thi sĩ của Tình Yêu” Nguyên Sa khiến tôi hoài nhớ Saigon:

*Saigon có mùa thu không em

Có co ro từng sợi tóc mềm

Có heo may theo tà áo lụa

Có lá phai vàng số phận riêng ( Saigon mùa thu, A.P )

Khung trời châu Âu chào đón với vòng tay ấm áp mở rộng. Dù đang tiết thu trên tầng cao xanh xen lẫn những cụm mây đụn như chiếc thảm lông cừu, dù lá phong đổi sang màu đỏ, nhưng đó là màu đỏ tươi thắm của trái tim, của tình yêu bất diệt như bầu trời vạn kỷ màu xanh.

*Lá vàng phủ kín đường em đi

Xào xạc bước chân như thầm thì

Gió lùa qua áo lùa qua tóc

Thơ thẩn lòng em ước mộng gì ?…

*…Mơ dáng em hoà quyện dáng anh

Như chim uyên kề nhau trên cành

Thu phong lá đỏ màu tim đỏ

Vạn kỷ trời xanh tình vẫn xanh

 

Viết tặng Chồng vài bài thơ nhân sinh nhật anh mà chỉ tự đọc tự lắng nghe, vì anh đâu có hiểu tiếng Việt :

*Mùa thu xưa khi anh ra đời

Nắng vàng mơ vờn lá lã lơi

Hồng hạc kéo nhau về chào đón

Điệu nhã ca thánh thót lưng trời…

*Mùa thu là sinh nhật anh

Em xin dâng tặng đôi cành hoa yêu…

…Dẫu mai đời ngã sang chiều

Đường trần vạn nẻo dắt dìu nhau đi…

*Anh chào đời vào giữa mùa thu

Trời biếc xanh không gợn sương mù

Nắng vàng ve vuốt hàng phong đỏ

Gió cũng rộn ràng quên viễn du… 

 

—Ngay khi đã có gia đình riêng, tôi vẫn tiếp tục sống trong sự bảo bọc che chở của chồng. Tôi vẫn chưa “ra đời” như cách người ta hay dùng:”phải để cho nó ra đời để biết cuộc sống không phải lúc nào cũng màu hồng”, “ra đời đi để biết đá vàng với người ta”..v..v..

Theo thời gian, chứng kiến nhiều cuộc chia ly sinh tử, tan nát gia đình, mất mát nhà cửa vật chất. 

—Ba tôi mất lúc trời chớm thu.

*Con trở lại ngôi nhà xưa lạnh lẽo

Nhìn giòng sông in bóng nước phù vân

Ba thật sự trở thành người thiên cổ

Bình hương tro nằm đựng xác thân tan…

…Ba là sách gối đầu con vinh hiển

Là nước nguồn làm trong sạch đời con

Là ca dao đưa con về nguồn cội… (Trở về mái nhà xưa, A.P )

—Năm sau Má tôi tiếp nối ra đi giữa mùa thu, chị em chúng tôi bỗng trở thành những đứa con mồ côi.

*Má ơi con đã mồ côi

Còng vai gánh nặng một trời tiếc thương…

…Bây giờ Má đã hư không

Bây giờ nước đã bỏ sông ra nguồn (Má ơi con đã mồ côi, A.P)

—Mấy câu thơ khóc Ba Má của bạn đã nói giùm tôi cảm xúc. Nỗi mất mát quá lớn đến giờ gần 20 năm vẫn chưa khoả lấp thiếu vắng hình bóng hai người. 

*Mẹ theo Ba về bên kia thế giới

Con trở thành đứa trẻ khóc mồ côi…

…Ba với Mẹ trùng phùng nơi hạ giới

Con một mình thương cuộc đời lẽ loi !

—Vài năm sau đến lượt em gái tôi ra đi, vào mùa hạ. Tôi dần “trưởng thành”, trong suy nghĩ, nhận thức, thái độ :

*Mỗi nhịp giây, mỗi trở về

Tàn hoa rụng, đoá tường vi đâu rồi

Chiều thu cho một phận đời

Phù sinh, vĩnh tử mệnh người hư vô 

Hợp tan–tan hợp. Sống chỉ là phù vân, chết mới thật sự vĩnh hằng. Biết vậy, nhưng vẫn buồn thương luyến nhớ

*Hôm qua nắng hạ rải đầy không gian

Sáng nay sương thu phủ lấp ánh vàng…

…Cũng tại trời buồn xui lòng ta buồn

Bởi chưng: Hôm qua còn thấy bao đoá hồng khoe sắc

Sáng nay hoa run rẫy dưới màn mưa hiu hắt

Từng cánh lìa trần lả tả vãi vương…

…Vòng lẩn quẩn…

Sống để làm gì ? Ai biết nói giùm tôi !

*Thu xưa nao nức đợi quỳnh hoa

Đối ẩm cùng trăng hai tách trà…

…Một thuở yêu nhau bằng đôi mắt

Bây giờ còn lại hai vì sao !

Cô cháu gái cảm tác làm bài thơ Trăng thu vọng khúc:

*Vẫn mùa thu, cũng vẫn nơi đây

Chén rượu cay dưới ánh trăng đầy

Bằng hữu nơi nào sao chẳng thấy

Tri âm tri kỷ có ai hay ?…

…Biết rằng người đã đi xa

Nhưng sao vẫn cứ thiết tha chờ người !

—Sau khi em gái mất một năm, thần Chết lại đón chồng tôi đưa vào tử địa trước lễ Giáng Sinh một tuần.

Mùa đông tôi khóc chồng, tưởng nhớ ngày anh bỏ tôi ra đi. Mùa thu tháng 10 tôi cũng khóc, bởi tháng đó có hai ngày đáng nhớ: giữa tháng là sinh nhật anh, cuối tháng là ngày cưới của chúng tôi ! Ngày cưới tôi viết:

*…Hoàng tử là anh đến đón em

Nhẫn lồng tay tên ghi bằng mực

Thật diệu kỳ em bỗng khác em…

*…Từ nay thôi còn bơ vơ

Anh đi cùng trong cuộc đời

Thời gian không gian cõi mơ

Nghìn năm lắng đọng nụ cười…

—Sau khi anh yên nghỉ, tôi viết thêm 4 câu:

*Từ nay em lại bơ vơ

Anh thôi cùng nhau trong đời

Thời gian không gian ngừng mơ

Nghìn thu tắt hẳn nụ cười

—Kể từ đó đến nay, mùa thu trong thơ tôi toàn sắc màu ảm đạm.

*Một chút của mùa thu

Cuốn theo cơn gió mù

Vốc đầy tay lá úa

Thả rơi vào hoang vu

*Một chút của mùa thu

Gởi cho người không về…

*Mệnh người như chiếc lá

Cuối thu rời cành khô

Hỏi hồn về đâu tá

Hay chỉ còn tàn tro ?

—Đi lại những con đường chúng tôi thường nắm tay nhau đi dạo: trong rừng thông, bên bờ hồ, dưới hai hàng phong vàng lá, vẫn cảnh cũ nhưng không hẳn là cảnh cũ:

*Thu đã về rồi anh yêu thương

Hôm qua em trở lại con đường

Xưa tay đan tay ta hằng đến

Nay lá vàng rơi ngập tứ phương…

*…Thu năm nay không giống thu nào

Trời xanh thẳm chợt cuồng phong thét gào

Như hoà âm cùng tiếng lòng thống thiết

Cảnh cũ trông chờ, anh ở đâu ?

—Một bài thơ khác, cũng ảm đạm thê lương không kém

*Mùa thu không anh

*Trời sắp vào thu hay đông rồi

Hồ Neuchatel, Thuỵ Sĩ

Gió bấc xua lùa làn mây trôi

Ta nghe thấm lạnh từng chân tóc

Mười ngón tay gầy nhánh củi khô

*Không anh đời vĩnh cửu mùa thu

Không anh ta lạc lối sương mù

Lăng xăng kêu réo mong chờ mãi

Chỉ mỗi nhịp giầy vọng cõi hư

*Lặng lẽ đi về ngang chốn xưa

Xuyên hàng phong đỏ nắng hanh mùa

Nghe tiếng lá rơi sầu lay lắt

Khóc đến trăm năm lệ vẫn thừa

10 năm vắng anh, theo thời gian thì “Nỗi đau chìm lặng đáy hồn. Tim đem cất giữ vào trong ngăn sầu” rồi. Tôi dùng nghị lực, ý chí, can đảm để chiến thắng “lũ giặc bi quan” không để bị đánh gục, tiếp tục sống đoạn đời còn lại sao cho ý nghĩa.

Một hôm vô tình nghe ca sĩ hát Bài Không Tên số 40: Đời Đá Vàng của nhạc sĩ Vũ Thành An, giật mình sao giống suy nghĩ tôi thế! Một triết lý sống. Khởi đầu bằng Cái-Tôi lần mò leo lên vách sầu mong tìm cứu cánh an bình mà chưa thoát khỏi: 

*Ta lần mò leo mãi, không qua được vách sầu

Ta tìm một tiếng yêu, thấy toàn là sầu đau…

Mất bao nhiêu thời gian loay hoay với câu hỏi: 

*Ô hay tại sao ta sống chốn này

Quay cuồng mãi hoài có gì vui

—Cuối cùng nhạc sĩ nhận ra chân lý khi đã trải qua nhiều thăng-trầm, được-mất về danh lợi, tình yêu, hạnh phúc- bất hạnh:

*Có một lần mất mát, mới thương người đơn độc

Có oằn mình đớn đau, mới hiểu được tình sâu

Qua dầm dề mưa tuyết, mới vui ngày nắng về

Có một thời khóc than, mới hiểu đời đá vàng ( Đời Đá Vàng, nhạc sĩ Vũ Thành An)

Kinh Bát Nhã đạo Phật có câu:“Sắc bất thị không, không bất thị sắc. Sắc tức thị không, không tức thị sắc, thọ tưởng hành thức diệt phục như thị…”.

Cám ơn nhạc sĩ đã bày tỏ nỗi lòng của ông, nói giùm nỗi lòng của tôi, của rất nhiều người trên cõi nhân gian nầy !

Thanh Hà 

Tháng 10.2023