Những Cái Không Còn

 Trầm Vũ Phương 

Một bài thơ của cụ Trần Tế Xương tựa là Sông lấp Nam Định như sau:

Sông kia rày đã nên đồng

Chổ làm nhà cửa, chổ trồng ngô khoai

Đêm nghe tiếng ếch bên tai

Giật mình còn ngỡ tiếng ai gọi đò

Lòng của cụ nhớ chuyện xưa, mất là mất cái lớn chớ mấy cái lỉnh kỉnh như tôi nhớ thì giống trẻ con quá trời!.

Mỗi buổi sáng tôi thấy trên sân cỏ trước nhà có cuộn báo, tôi đi làm từ sáng sớm tinh sương nên gặp hoài chiếc xe đưa báo, hai bên kiếng hạ xuống, người lái xe cứ chạy tà tà, báo quăng ra hai bên rất đều khoảng cách, có lẽ làm nhiều quen tay, tôi không vội chạy qua mặt cứ nhìn báo bay cũng thấy hay hay. Người đặt mua báo từ trong nhà ra xe nhặt vội tờ báo rồi rồ máy chạy đi làm, còn mấy vị cao niên về hưu thì xỏ vào cái áo blouse chống gậy ra lượm báo, cái thú của người già là đọc báo bên tách cà phê. Cách nhà tôi một cái nhà có một lão trượng trụ thế đến năm thứ 95 rồi, ông ngồi đọc báo ngay trước cửa nhà, thật ra ông chỉ tìm cái mục phân ưu để coi có tên của ba ông bạn vong niên không, người quen chỉ còn mấy người đó, thế hệ của ông coi như sắp đến hồi “ Thiên đàng ơi! Ta xin chào mi”. Bây giờ thì hình như chỉ còn ông đọc báo giấy, có nhiều khi ông không đủ sức để ra ngoài sân lượm báo nữa. Cũng lâu không còn thấy xe đưa báo, tin tức cứ tràn ngập trên các phương tiện truyền thông hiện đại. Báo in cứ bị lấn đất giành dân, tờ báo địa phương nhìn thấy chân trời trở nên tím ngắt nên đình bản.

 Nhớ hồi ở San Jose, chung cư kế bên có mấy chị em mới qua cũng làm nghề đưa báo. Sáng sớm báo vừa đem đến, ai nấy hối hả xếp báo cho vào bao ny lon rồi  phần người nào người nấy cho vào túi lớn mang lên đường trong lúc sương mai còn đọng trên lá cây phong đầu ngõ. Tôi lại nhớ có một người trẻ khác làm công việc phát tờ quảng cáo chớ không phải báo, anh thường hay đứng trước các chợ hay nhà hàng Việt Nam, khách hàng vô ra đều được anh trao cho một sắp quảng cáo đủ loại, đủ thương hiệu dĩ nhiên là của người Việt. Cách này coi vậy mà hay vì được trao tận tay không phí phạm. Anh không phải nghệ sĩ nhưng lại có cái tên trùng với một ca sĩ cải lương nổi tiếng là Minh Phụng. 

Nỗi nhớ thứ hai là một loại xe bán hàng, đi tới đâu ồn ào tới đó chuyên môn dụ con nít, đối với người lớn không dụ được nhưng móc túi dễ ợt. Đó là mấy chiếc xe bán cà rem. Người bán hàng chắc là một chiến lược gia vì họ biết rõ chiến trường, chỉ đưa xe đến chổ nào có đông em nhỏ, phải lựa giờ nào các em có ở nhà. Mấy đứa con tôi lúc nhỏ mỗi lần nghe tiếng nhạc vọng lại từ đầu đường là rối rít kêu mẹ đưa tiền mua cà rem. Chẳng phải mua cà rem ở xe nó ngon hơn hay rẽ hơn ở tiệm nhưng mấy đứa nhỏ ham cái không khí vui nhộn, tiếng nhạc vui tai, được cầm tiền mua cái loại cà rem mà mình thích. Hồi mấy đứa con còn bé bà xã tôi hay đưa tụi nó ghé vô Baskin Robbins, tiệm kem này khách hàng có cả người lớn lẫn đám nhóc tì. Lắm lúc đi mua đồ ở mấy cái chợ, đi ngang qua cái tủ lạnh bán đủ thứ kem, tôi nhìn mãi. “ Anh làm sao vậy?”, Vợ hỏi. Tôi xực tỉnh xung quanh mình đâu thấy con nít cũng không có tiếng nhạc vui tai thuở nào. Tôi hồi nhỏ cũng rất thích ăn cà rem cây, mấy anh bán cà rem anh nào cũng mang cái bình thủy, nó có hình khối tròn, dài, nặng có quai mang, bên trong chứa được nhiều loại cà rem như cà rem đậu xanh, dừa, chuối, si rô nhiều màu. . . . Khi có người mua, mấy anh nhẹ nhàng đặt bình xuống, mở nắp lấy bẹ cà rem ra để lên nắp dùng dao cắt từng phần rồi dùng que tăm ghim đưa cho khách. Hai nơi bán cà rem được nhất là trước cổng trường học, hai là bến xe, bến tàu. Lâu lắm tôi không còn thấy xe cà rem đi ngang mà chỉ có xe cà rem mới có điệu nhạc vui tươi đó hay là chiến lược gia đã về hưu vì đời còn nhiều mưa bay gió cuốn.   

Cái mất thứ ba là đôi khi lái xe tới chỗ có đèn xanh, đèn đỏ thấy có người cầm bảng xin tiền. Rồi cũng có khi có người thay vì cầm bảng thì cầm cái đồ lau kiếng xe quơ qua quơ lại có ý nói hãy để tôi lau kiếng xe cho ông, bà tôi chỉ xin một ít tiền còm. Ngày trước các cây xăng có chia ra hai loại khách tự đổ xăng hay có người khác làm việc đó cho mình, nghĩa là cứ ngồi trong xe, người phục vụ sẽ làm công việc đổ xăng, lau kiếng, kiểm tra dầu nhớt, bơm bánh xe nếu cần. . . Bây giờ là thời mạnh ai nấy lo, mấy ông già, bà cả lom khom mở nắp bình xăng rồi rê cái vòi bơm lọc cọc lạch cạch, nhiều khi chưa đổ tưởng đầy rồi, nhiều khi cứ bấm miết mà bơm xăng cứ ì ra đó. Tất cả mọi chuyện đều diễn ra ở cái nơi đổ xăng, không có ai chỉ có máy, ông bà muốn lau kiếng xe thì có nước, có đồ lau đây để trong cái chậu. Cái nghề giúp việc ở cây xăng không còn, mỗi một ngày con người hình như ít nói đi một chút, mỗi một giờ con người ít cười hơn một chút. Ghé đổ xăng trả tiền sao không thấy ai, không nghe một tiếng chào buổi sáng, không một câu chúc buổi chiều! Tôi cũng quen vài người bạn đã từng làm công việc ở cây xăng, khi đến xin việc người quản lý hỏi có biết sửa xe không hoặc làm được việc bơm xăng còn làm các việc lặt vặt khác không? Anh bạn trả lời làm được ráo! Nghề dạy nghề với lại chỉ làm tạm một thời gian thôi. Từ chỗ có người giúp đến chỗ lũi thũi thân già, con đường một chiều chừng một dặm mà nhân gian cũng vội kiếm chỗ dừng chân.

Cái mất thứ tư là quyển niên giám điện thoại. Tiếng Anh là Yellow Pages, tôi gọi nôm na là Sổ Vàng. Bìa màu vàng, dày cộm, mỗi năm gởi tới tận nhà. Sổ Vàng có thể nói là hửu dụng, ít nhất bạn cũng mở ra vài lần trong đời, nó chứa nhiều thứ lắm địa chỉ, số điện thoại nhà, điện thoại khẩn cấp, cơ sở thương mại, dịch vụ, cơ quan chính quyền, truyền thông. . . . Lúc còn ở trại tỵ nạn, tôi có nhìn thấy nó rồi, một nhân viên Cao Ủy dùng nó truy tìm thân nhân ở Mỹ giúp cho các thuyền nhân trong trại Songkhla. Ngược lại trong vài trường hợp nào đó bạn bè cũng tìm được nhau nhờ cuốn Sổ Vàng. Ích lợi như thế đôi khi cũng làm vật hy sinh như trong một màn trình diễn về sức mạnh, một anh chàng lực sĩ xé nó làm đôi trong hai phút, xé theo chiều ngang chớ không phải theo chiều dọc. Rồi nó còn bị móc ruột để giấu súng ngắn đem lên máy bay, hoặc ngụy trang che đồ quốc cấm. Do tầm ảnh hưởng quá sâu rộng của mạng điện tử nên quyển niên giám điện thoại bị đào thải  không thương tiếc. Nó có vai trò trong một giai đoạn lịch sử. Có thể qua chu kỳ tái sinh ( Recycle ) nó đã trở về thế giới sách truyện, người ta đang tìm đọc truyện giả tưởng xem khi nào loài người lên sống trên hỏa tinh./.

Trầm Vũ Phương

23 tháng tám 2025