Tùy bút của Thanh Hà Switzerland
Tâm lý con người thường có khuynh hướng “niềm vui thì chóng quên nhưng nỗi buồn thì nhớ hoài nhớ mãi”. Chỉ cần một chút muộn phiền cũng đủ lấn áp mười điều vui khiến ta cứ gậm nhấm ray rức với sầu thương hoặc giận dỗi mà quên đi niềm hạnh phúc nhận được mỗi ngày.
Trong kho tàng văn học hay âm nhạc cũng thế, đa số các kiệt tác để đời thường thiên về bi kịch, thảm sầu, mất mát … có thế mới lay động trái tim mọi người.
Chẳng hạn như bài Những Bóng Người Trên Sân Ga của thi sĩ Nguyễn Bính mà tôi cho là một trong những bài thơ tả cảnh biệt ly xuất sắc nhất:
Những cuộc chia lìa khởi tự đây
Cây đàn sum hợp đứt từng dây
Những đời phiêu bạt thân đơn chiếc
Lần lượt theo nhau suốt tối ngày
Có lần tôi thấy một người yêu
Tiễn một người yêu một buổi chiều
Ở một ga nào xa vắng lắm
Họ cầm tay họ bóng xiêu xiêu
…..
Những chiếc khăn màu thổn thức bay
Những bàn tay vẫy những bàn tay
Những đôi mắt ướt tìm đôi mắt
Buồn ở đâu hơn ở chốn nầy
Hoặc bài thơ tôi không biết tên tác giả nhưng để lại lòng tôi một dấu ấn sâu đậm:
Anh và em từng qua nhiều cơn ác mộng
Nhưng chưa bao giờ qua cơn ác mộng chia ly
…
Em hỡi hai đường sắt song song
Cùng nhau đi như hai cuộc sống
Nhưng không bao giờ cùng nhau gặp
Vì chúng chỉ là đường song song
…
Chia ly ! Chia ly
Tiếng buồn kinh dị
Và đi là hết
Và đi là vĩnh biệt từ lúc khởi hành
“Và đi là hết, đi là vĩnh biệt từ lúc khởi hành”, lời tiên đoán đau đớn quá phải không. Có ai trong đời mà không từng ở trong hoàn cảnh nầy ít nhất một lần ?!
Hay Tiễn Biệt của thi sĩ tôi ái mộ nhất của thời 18, 20 tuổi, Nguyên Sa:
Người về trên một giòng sông xanh
Trên một con tàu hay một ga mông mênh
Sao người không chọn sông vắng nước
Hay nước không nguồn cho sông đi quanh
Sao người đi sâu vào không gian trong
Bức tường vô hình nên bức tường dày mênh mông
Và sao lòng tôi không là vô tận
Cho gặp gỡ những đường tàu đi song song
….
Sao người không là một con đường
Sao tôi không là một ga nhỏ
Mà cũng có những giờ gặp gỡ
Cũng có những giờ chia tan
Rồi các bài hát như Tàu Đêm Năm Cũ của nhạc sĩ Trúc Phương, chuyện cô gái tiễn người yêu là anh lính ra trận tiền. Giọng hát bùi ngùi, đoạn cuối còn kèm thêm tiếng còi tàu rúc lên ai oán khiến ta mường tượng ra được quang cảnh giữa đêm khuya hiu hắt , màn sương mờ ảo có đôi tình nhân khóc sầu chia ly não nuột:
Trời đêm dần tàn tôi đến sân ga đưa tiễn người trai lính về ngàn
Cầm chắc đôi tay ghi vào đời tâm tư ngày nay
Gió khuya ôi lạnh sao, ướt nhẹ đôi tà áo
Tàu xa dần rồi, thôi tiếc thương chi khi biết người ra đi vì đời
Trở gót bâng khuâng, tôi hỏi lòng đêm nay buồn không
Chuyến xe đêm lạnh không, để người yêu vừa lòng …
Khi nói về nhà ga xe lửa, ai cũng có thể hình dung quang cảnh nhộn nhịp đông đúc người qua kẻ lại.
Tôi thử viết một đoạn văn như sau :
" ..... được góp mặt trong số những người xách valise đứng chờ đoàn tàu nhiều toa thanh mảnh uốn éo theo đường ray từ xa dần dần tiến lại, nao nức đợi cánh cửa tàu mở ra. Hành khách sắp hai hàng thứ tự đứng trên “quai”(bến) đợi cho người trên toa xuống xong hết mới lần lượt bước lên tìm chỗ an vị (tuyệt nhiên không bao giờ thấy cảnh chen lấn gấu ó để được lên toa xí phần trước), từ nơi ngồi nhìn qua màn kính trong suốt quan sát cảnh người đứng dưới sân ga tiễn biệt người đi, bịn rịn lưu luyến giơ tay vẫy vẫy, những đôi tình nhân hay vợ chồng ôm ghì trao nhau cái hôn thắm thiết. Rồi khi xe từ từ chuyển bánh thì thư thái ung dung ngắm cảnh vật hai bên đường hoặc nhắm mắt thử dỗ giấc ngủ…”.
Xe lửa ở châu Âu, châu Úc…nói chung ở các quốc gia đã phát triển chỗ ngồi rộng rãi thư thái còn tốt hơn đi máy bay. Ngoài ra còn có toa class 1 và khu giường nằm nếu đi xuyên quốc gia nên dân châu Âu rất chuộng du lịch xa bằng xe lửa. Như vậy tránh mệt mỏi và sức ép vì phải lái xe đi ngàn dặm đường dài.
2/
Quay ngược thời gian xa hơn, tức khi tôi hãy còn là cô bé con. Các chuyến xe lửa thu hút tôi có lẽ một phần bắt nguồn từ câu chuyện người đàn bà với chùm trái gùi tôi được nghe kể hồi năm lên 6,7 gì đó.
Chuyện kể về người mẹ trẻ có chồng bị bịnh nặng không đi làm được nên chị phải gánh vác thay chồng nuôi con. Mỗi sáng chị bắt chuyến xe lửa ra tỉnh buôn bán đến tối mịt mới trở về làng. Chiều chiều đứa con ra ga đón mẹ để được nhìn thấy mẹ từ trên bậc thềm toa xe bước xuống, tuy mệt mỏi nhưng đôi mắt ánh lên niềm hạnh phúc khi thấy đứa con bé bỏng đứng chờ dưới sân ga, luôn luôn chị mua chút quà về cho con khi thì viên kẹo, khi thì cái bánh cốm bánh in...
Một ngày định mệnh, lúc đó đang mùa trái gùi (là trái gì nhỉ? Tôi cũng không biết rõ), buổi sáng lúc mẹ rời nhà, con dặn:
- Chiều về mẹ mua cho con trái gùi mẹ nhé.
Mẹ gật đầu hứa. Buổi chiều sau khi hàng đã bán xong, chị mua một xâu trái gùi theo lời con dặn rồi vội vã bước lên toa xe đang bắt đầu lăn bánh. Vì sợ trễ nên chị hấp tấp leo lên chẳng may bước hụt chân ngã trên đường ray. Bánh xe cán thân thể chị nát tan.
Khi xe tiếp tục về ngừng ở ga có con chị đứng chờ như thường lệ. Cậu con háo hức tìm mẹ. Các cô dì bạn hàng lần lượt bước xuống mà bóng mẹ không thấy đâu. Một người cầm xâu trái gùi trao cho cậu:
– Đây là trái gùi mẹ con mua cho con nè.
Cậu bé ngơ ngác:
– Mẹ con đâu rồi? Sao xâu gùi đây mà mẹ con đâu ?
Mọi người xúc động không cầm được nước mắt mà biết làm sao để kể cho cậu bé nghe việc mẹ cậu vì bận đi mua gùi mang về cho cậu rồi sợ trễ chuyến tàu mà hấp tấp nhảy lên toa bị trượt chân, chết đau đớn.
Cái chết thảm thương của người mẹ ấy cứ ám ảnh tôi mãi đến tận bây giờ.
Chuyện còn kể thêm rằng: Người chồng thỉnh thoảng mơ thấy vợ hiện về cầm xâu gùi đặt vào tay con, còn dặn dò chồng khi ngủ nhớ coi chừng đắp mền cho con kẻo lạnh.
Tưởng chỉ là một câu chuyện trong tiểu thuyết hay cổ nhạc, không ngờ khi tôi vào internet tìm hiểu về trái gùi thì khám phá ra đây là chuyện có thật xảy ra hơn nửa thế kỷ trước ở tuyến đường Saigon– Lộc Ninh–Lái Thiêu, tên người đàn bà được nhắc lại rõ ràng. Và được nghệ sĩ Minh Cảnh hát trong bài Trái Gùi Bến Cát !!!
Thảo nào mà từng lời hoà quyện với giọng truyền cảm não nuột của danh ca đã đánh mạnh vào tâm hồn của cô bé 6,7 tuổi là tôi sâu đậm đến vậy, khi tôi tự đặt mình vào hoàn cảnh của cậu bé ấy.
Khi ta còn bé, mẹ là tất cả những gì vũ trụ tượng trưng. Là bà tiên có thể mang lại phép mầu, là vị thần che chở bảo vệ, là tình yêu thương hy sinh vô biên vô lượng. Mất mẹ dù ở tuổi nào cũng là một mất mát không gì bù đắp nổi huống chi chỉ là một chú bé con non nớt.
3/
Do tôi đã bị ảnh hưởng bởi những gì mình nghe, đọc... nên hình ảnh các chuyến tàu luôn gợi trong tôi nhiều cảm giác: bâng khuâng, man mác, lãng mạn xen lẫn sự bất an về cuộc từ ly của ai đó mà người ra đi không thể trở về như lời hẹn ước.
Không hiểu tại sao khi nghĩ về con tàu tôi lại nhớ đến câu thơ của thi hào Nguyễn Du ”rừng phong thu đã nhuốm màu quan san”, mặc dù cảnh rừng phong vào thu chuyển màu lá đỏ không có chút dây mơ rễ má nào với sân ga cả!
Ngoài ra âm thanh tiếng còi tàu như thúc giục máu phiêu lưu trong tôi mau chuẩn bị valise đi đến những chân trời xa lạ để thoả tính hiếu kỳ về nhân sinh và thiên nhiên.
Lại nhớ đến chồng tôi da diết !
Từ ngày anh bỏ tôi để về cõi vĩnh hằng thì tôi bắt đầu làm quen với loại vận chuyển công cộng vừa êm ái vừa tiện lợi nầy (vì tôi không thể lái xe một mình xuyên qua nhiều thành phố đông đúc mà không bị lạc đường. Cái tính đãng trí không nhận ra phương hướng đường xá cũng trứ danh ngoại hạng, người quen nào cũng biết hết). Nhớ khi xưa hể có kỳ vacances là chúng tôi đã hoạch định chương trình cùng nhau lên đường, khám phá những vùng đất mới chứ đâu lẽ loi tự quyết định mọi chuyện như ngày nay ( thật ra, đối với tôi chả có gì khó trong việc có bạn đồng hành–ngược lại là khác–. Chẳng qua điều này là do tôi chọn thái độ sống như mình mong muốn. Hình ảnh người chồng thân yêu vẫn còn quá sâu đậm trong tâm trí không gì nhoà nhạt được, không ai thay thế được).
Tôi tự nói với chính mình rằng:
Hãy đi khi đôi chân còn rắn chắc, leo núi (núi nho nhỏ thôi) băng rừng (không phải rừng Amazone) vượt biển (chỉ là bơi đến lằn ranh được cho phép ở các bãi tắm hoặc bơi theo chiều dọc để khỏi sợ bị chết đuối)
Hãy ngắm nhìn khi đôi mắt chưa bị mờ (vì đục thuỷ tinh thể), quang cảnh hùng vĩ mà tạo hoá ban tặng cho hành tinh này với núi non trùng điệp, biển rộng mênh mông, với cảnh sắc cây cối xanh mầu, đầy hoa thơm cỏ lạ, bướm lượn chim ca.
Hãy tiếp xúc với tha nhân, những người tình cờ gặp gỡ trò chuyện qua các chuyến du hành. Để học hỏi về phong tục tập quán, thói ăn nết ở.. của người dân mỗi quốc gia, để yêu tha nhân và trân trọng cuộc đời hơn (dù đường đời có lúc gập ghềnh gió bão ).
Tôi muốn ca tụng ngành đường sắt, một phương tiện chuyên chở đã có từ hàng 190 năm trước mà có lẽ rất nhiều người chỉ có dịp nghe, thấy chứ chưa bao giờ xử dụng vì nhiều lý do riêng: Hoặc nó chỉ được yêu chuộng và thịnh hành ở các quốc gia châu Âu, châu Úc,Nhật..vì lẽ đó là cách giảm bớt tình trạng kẹt xe, đỡ mệt mỏi vì phải tập trung tư tưởng để tự lái xe nhà, tiết kiệm thời gian và ý thức về sự ô nhiễm môi trường….
Hiện nay ngành du lịch của một vài quốc gia đã có ý tưởng biến những toa xe lửa cổ xưa thành khách sạn di động xa xỉ sang trọng cho khách du lịch xuyên biên giới .
Càng đô-thị-hoá, càng kỹ-thuật-hoá thì hình như dân châu Âu càng có khuynh hướng quay về cuộc sống đầu thế kỷ 20: giản đơn, hoà mình cùng thiên nhiên để bảo tồn giá trị nhân bản, nhân văn, nhân đạo. (Tôi loại trừ những kẻ cuồng tín.. v.v..)
4/
Chuyến metro để lại cho tôi một cảm giác luyến lưu, nồng ấm là chuyến tàu cuối năm dương lịch ở Paris hai năm về trước. Tôi cùng cô em họ đi từ trạm Trocadero (nơi nhìn ngắm tháp Eiffel ) về Công Trường Cộng Hoà (La Place de la Republique), gần nhà cô ấy.
Lên cùng trạm với chúng tôi là ba chàng tuổi trẻ, gương mặt thông minh, ăn mặc tuy đơn giản quần jean áo chemise nhưng tươm tất chuẩn mực gây sự tin tưởng mà thoạt nhìn ai cũng đoán ngay là sinh viên Nhạc Viện Âm Nhạc nào đó vì cả ba mang theo người một nhạc cụ khác nhau: đàn violon, guitar, sáo. Chờ tàu rời ga, cả ba bắt đầu vừa đệm đàn vừa thay nhau hát, lúc mỗi người một đoạn lúc hát bè. Tiếng đàn điêu luyện, giọng ca lúc vui tươi lúc u sầu lúc hùng tráng tuỳ theo bài nhạc. Phong cách vừa duyên dáng vừa lãng tử toát tràn nhựa sống của những người trai trẻ mà tương lai hãy còn ở phía trước, trái-banh-đời chưa bị đá tả tơi thu hút cảm tình của hành khách có mặt.
Hình ảnh ba chàng trai trẻ đôi mắt sáng ngời ôm đàn ca hát gợi nhớ một thời đã qua của mình khiến phím lòng tôi chùng xuống một cung âm. Không phải họ hát hay hơn ca sĩ chuyên nghiệp, mà chính tuổi thanh xuân của họ ví như làn gió mát ào ạt thổi qua trưa mùa hạ nóng khô, đã chinh phục được tôi là vì vậy.
Tôi như bắt gặp chính mình ngày xưa, với nguyên vẹn cảm xúc của con gái dậy thì thoáng xao lòng trước một ánh mắt nhìn trộm của ai đó trong sân trường, hoặc cuống quýt lo sợ khi có người đón đợi trên đường đi học về, hoặc lá thư của ai nhờ ai trao vội...Một chút xíu rộn ràng, chỉ vậy rồi thôi, chả bao giờ có đoạn kết.
Tôi thuở ấy sao mà ngoan lạ! Khẽ vào đời bằng bước chân vừa rụt rè vừa lạc quan, mộng ước đầy ắp tâm hồn trắng như tờ giấy chưa thấm nhoà vết mực.Thế mà mấy chục năm rồi đó, tôi đã nếm đủ vị ngọt mật đắng cay chua chát do cuộc sống mang lại mà giờ đây bước vào tuổi trung niên tôi tự hào là mình vẫn còn giữ được sự giản đơn bình dị không suy suyển như thuở nào.
Chuyến metro lúc ấy không có đông hành khách nên chừa ra một khoảng không gian khá rộng để cả ba chàng tha hồ trình diễn. Chúng tôi ngồi hàng ghế ngoài cùng nên rất gần với họ. Những bản tình ca Pháp, Anh..của những năm 1960,1970 dù đã nghe nhiều lần bởi các ca sĩ nổi tiếng, nhưng trước “live show” bất ngờ của các cậu sinh viên vẫn có sức lôi cuốn bởi cái vẻ trong sáng, trí thức, tự tin không cường điệu, biết tôn trọng…nên rất dễ gây thiện cảm cho người đối diện.
Tôi đi metro ở Paris cũng nhiều. Thỉnh thoảng hay gặp khi đàn ông khi đàn bà lên hát hò dăm câu rồi đến từng hàng ghế để xin tiền, nhưng ít ai chịu mở hầu bao ra làm một cử chỉ nào–tôi cũng thế–. Nhưng với ba chàng trai trẻ nầy thì khác. Khi tôi lục ví của mình thì cũng có nhiều người hành động giống tôi.
Trước lúc tàu ngừng ở trạm kế, ba sinh viên ngỏ lời cám ơn và chúc mừng “ joyeux noel”, “bonne année” mọi người, sau cùng họ đến gần tôi để tỏ sự cám ơn đặc biệt về món quà tôi tặng họ khá hào phóng.
Ở Paris nói riêng, châu Âu nói chung có rất nhiều nghệ sĩ đường phố. Họ có thể là một chú bé, cô bé tuổi 10 đến 15,17 chơi đàn violon ở góc đường nhiều người đi bộ. Họ có thể là một ban nhạc gồm 5,6 người trẻ nam nữ lẫn lộn đem các nhạc cụ bày ra ở một góc dưới tầng hầm metro, chơi nhạc rất điêu luyện. Âm thanh du dương thánh thoát thu hút rất nhiều bộ hành dừng chân. Hết một bản nhạc, khán giả vỗ tay tán thưởng, mở ví lấy tiền để vào cái nón đã đặt sẵn dưới nền rồi vội vã tản đi mọi hướng.
“Thà làm người đánh xe ở thành Paris còn hơn làm ông vua xứ mọi”.
(Cách Ngôn Pháp)
Phải, người ta thà sống đời người đánh xe ngựa ở xứ sở văn minh mà được hít thở không khí thanh bình, nhân bản hơn là sống đời đế vương mà im lìm không dám hé môi như những đàn cừu ở xứ man dại.
Lần đầu tiên tôi được nghe câu nói này là từ má của tôi. Khi còn nhỏ, mỗi khi má ngồi may quần áo tôi thường quanh quẩn bên cạnh để nghe má kể chuyện hoặc truyền dạy cho chị em chúng tôi những kiến thức về nhân sinh quan về đạo đức làm người.Rồi theo thời gian, tôi “bắt gặp” câu nói nầy nhiều lần qua sách báo văn chương Pháp mà tôi thường đọc.
Có thể nói chính má tôi là người đã khai sáng và ươm mầm cho tôi khái niệm về hai chữ tự do để tư tưởng tôi mãi đến bây giờ luôn theo khuynh hướng đó.
Mở ngoặc:
Câu cách ngôn Pháp trên làm tôi liên tưởng đến câu nói đầy khí phách hào hùng , tự trọng của một vị tướng Việt Nam Trần Bình Trọng khi ông bị giặc bắt và dụ dỗ ông chiêu hàng để hưởng lợi:
“Thà làm quỉ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc”
Chúng ta con cháu đời sau nguyện noi theo gương các đấng tiền nhân để không hổ thẹn là người Việt Nam.
5/
Cũng cùng đi metro, ở Paris tôi giữ lại một kỷ niệm khá nhẹ nhàng lãng mạn nhưng ở Milan, Ý thì lại khác. Lần đó bốn dì cháu tôi bị hai cô -chắc người Nam Tư hay Thổ Nhỉ Kỳ - đặt “lộn” tay họ vào xắc của tôi và ba lô của cô cháu để tìm gì đó. May cho chúng tôi và xui cho họ là chúng tôi đã phát giác kịp nên họ chưa có thời gian cầm nhầm ví tiền, điện thoại…
Tôi vẫn yêu mến châu Âu–nhất là Thuỵ Sĩ–hơn bất cứ nơi nào trên thế giới.
Thuỵ Sĩ thật sự là Nhà, là Quê Hương lý tưởng của tôi vậy.
La Chaux-de-Fonds, le 15.03.2018
Thanh Hà Switzerland
Tâm lý con người thường có khuynh hướng “niềm vui thì chóng quên nhưng nỗi buồn thì nhớ hoài nhớ mãi”. Chỉ cần một chút muộn phiền cũng đủ lấn áp mười điều vui khiến ta cứ gậm nhấm ray rức với sầu thương hoặc giận dỗi mà quên đi niềm hạnh phúc nhận được mỗi ngày.
 |
| Dì cháu Thanh Hà trong chuyến du lịch tại Sydney, Australia |
Chẳng hạn như bài Những Bóng Người Trên Sân Ga của thi sĩ Nguyễn Bính mà tôi cho là một trong những bài thơ tả cảnh biệt ly xuất sắc nhất:
Những cuộc chia lìa khởi tự đây
Cây đàn sum hợp đứt từng dây
Những đời phiêu bạt thân đơn chiếc
Lần lượt theo nhau suốt tối ngày
Có lần tôi thấy một người yêu
Tiễn một người yêu một buổi chiều
Ở một ga nào xa vắng lắm
Họ cầm tay họ bóng xiêu xiêu
…..
Những chiếc khăn màu thổn thức bay
Những bàn tay vẫy những bàn tay
Những đôi mắt ướt tìm đôi mắt
Buồn ở đâu hơn ở chốn nầy
Hoặc bài thơ tôi không biết tên tác giả nhưng để lại lòng tôi một dấu ấn sâu đậm:
Anh và em từng qua nhiều cơn ác mộng
Nhưng chưa bao giờ qua cơn ác mộng chia ly
…
Em hỡi hai đường sắt song song
Cùng nhau đi như hai cuộc sống
Nhưng không bao giờ cùng nhau gặp
Vì chúng chỉ là đường song song
…
Chia ly ! Chia ly
Tiếng buồn kinh dị
Và đi là hết
Và đi là vĩnh biệt từ lúc khởi hành
“Và đi là hết, đi là vĩnh biệt từ lúc khởi hành”, lời tiên đoán đau đớn quá phải không. Có ai trong đời mà không từng ở trong hoàn cảnh nầy ít nhất một lần ?!
Hay Tiễn Biệt của thi sĩ tôi ái mộ nhất của thời 18, 20 tuổi, Nguyên Sa:
Người về trên một giòng sông xanh
Trên một con tàu hay một ga mông mênh
Sao người không chọn sông vắng nước
Hay nước không nguồn cho sông đi quanh
Sao người đi sâu vào không gian trong
Bức tường vô hình nên bức tường dày mênh mông
Và sao lòng tôi không là vô tận
Cho gặp gỡ những đường tàu đi song song
….
Sao người không là một con đường
Sao tôi không là một ga nhỏ
Mà cũng có những giờ gặp gỡ
Cũng có những giờ chia tan
Rồi các bài hát như Tàu Đêm Năm Cũ của nhạc sĩ Trúc Phương, chuyện cô gái tiễn người yêu là anh lính ra trận tiền. Giọng hát bùi ngùi, đoạn cuối còn kèm thêm tiếng còi tàu rúc lên ai oán khiến ta mường tượng ra được quang cảnh giữa đêm khuya hiu hắt , màn sương mờ ảo có đôi tình nhân khóc sầu chia ly não nuột:
Trời đêm dần tàn tôi đến sân ga đưa tiễn người trai lính về ngàn
Cầm chắc đôi tay ghi vào đời tâm tư ngày nay
Gió khuya ôi lạnh sao, ướt nhẹ đôi tà áo
Tàu xa dần rồi, thôi tiếc thương chi khi biết người ra đi vì đời
Trở gót bâng khuâng, tôi hỏi lòng đêm nay buồn không
Chuyến xe đêm lạnh không, để người yêu vừa lòng …
 |
| Lausanne Metro, Switzerland |
Tôi thử viết một đoạn văn như sau :
" ..... được góp mặt trong số những người xách valise đứng chờ đoàn tàu nhiều toa thanh mảnh uốn éo theo đường ray từ xa dần dần tiến lại, nao nức đợi cánh cửa tàu mở ra. Hành khách sắp hai hàng thứ tự đứng trên “quai”(bến) đợi cho người trên toa xuống xong hết mới lần lượt bước lên tìm chỗ an vị (tuyệt nhiên không bao giờ thấy cảnh chen lấn gấu ó để được lên toa xí phần trước), từ nơi ngồi nhìn qua màn kính trong suốt quan sát cảnh người đứng dưới sân ga tiễn biệt người đi, bịn rịn lưu luyến giơ tay vẫy vẫy, những đôi tình nhân hay vợ chồng ôm ghì trao nhau cái hôn thắm thiết. Rồi khi xe từ từ chuyển bánh thì thư thái ung dung ngắm cảnh vật hai bên đường hoặc nhắm mắt thử dỗ giấc ngủ…”.
Xe lửa ở châu Âu, châu Úc…nói chung ở các quốc gia đã phát triển chỗ ngồi rộng rãi thư thái còn tốt hơn đi máy bay. Ngoài ra còn có toa class 1 và khu giường nằm nếu đi xuyên quốc gia nên dân châu Âu rất chuộng du lịch xa bằng xe lửa. Như vậy tránh mệt mỏi và sức ép vì phải lái xe đi ngàn dặm đường dài.
2/
Quay ngược thời gian xa hơn, tức khi tôi hãy còn là cô bé con. Các chuyến xe lửa thu hút tôi có lẽ một phần bắt nguồn từ câu chuyện người đàn bà với chùm trái gùi tôi được nghe kể hồi năm lên 6,7 gì đó.
Chuyện kể về người mẹ trẻ có chồng bị bịnh nặng không đi làm được nên chị phải gánh vác thay chồng nuôi con. Mỗi sáng chị bắt chuyến xe lửa ra tỉnh buôn bán đến tối mịt mới trở về làng. Chiều chiều đứa con ra ga đón mẹ để được nhìn thấy mẹ từ trên bậc thềm toa xe bước xuống, tuy mệt mỏi nhưng đôi mắt ánh lên niềm hạnh phúc khi thấy đứa con bé bỏng đứng chờ dưới sân ga, luôn luôn chị mua chút quà về cho con khi thì viên kẹo, khi thì cái bánh cốm bánh in...
Một ngày định mệnh, lúc đó đang mùa trái gùi (là trái gì nhỉ? Tôi cũng không biết rõ), buổi sáng lúc mẹ rời nhà, con dặn:
- Chiều về mẹ mua cho con trái gùi mẹ nhé.
Mẹ gật đầu hứa. Buổi chiều sau khi hàng đã bán xong, chị mua một xâu trái gùi theo lời con dặn rồi vội vã bước lên toa xe đang bắt đầu lăn bánh. Vì sợ trễ nên chị hấp tấp leo lên chẳng may bước hụt chân ngã trên đường ray. Bánh xe cán thân thể chị nát tan.
Khi xe tiếp tục về ngừng ở ga có con chị đứng chờ như thường lệ. Cậu con háo hức tìm mẹ. Các cô dì bạn hàng lần lượt bước xuống mà bóng mẹ không thấy đâu. Một người cầm xâu trái gùi trao cho cậu:
– Đây là trái gùi mẹ con mua cho con nè.
Cậu bé ngơ ngác:
– Mẹ con đâu rồi? Sao xâu gùi đây mà mẹ con đâu ?
Mọi người xúc động không cầm được nước mắt mà biết làm sao để kể cho cậu bé nghe việc mẹ cậu vì bận đi mua gùi mang về cho cậu rồi sợ trễ chuyến tàu mà hấp tấp nhảy lên toa bị trượt chân, chết đau đớn.
Cái chết thảm thương của người mẹ ấy cứ ám ảnh tôi mãi đến tận bây giờ.
Chuyện còn kể thêm rằng: Người chồng thỉnh thoảng mơ thấy vợ hiện về cầm xâu gùi đặt vào tay con, còn dặn dò chồng khi ngủ nhớ coi chừng đắp mền cho con kẻo lạnh.
Tưởng chỉ là một câu chuyện trong tiểu thuyết hay cổ nhạc, không ngờ khi tôi vào internet tìm hiểu về trái gùi thì khám phá ra đây là chuyện có thật xảy ra hơn nửa thế kỷ trước ở tuyến đường Saigon– Lộc Ninh–Lái Thiêu, tên người đàn bà được nhắc lại rõ ràng. Và được nghệ sĩ Minh Cảnh hát trong bài Trái Gùi Bến Cát !!!
Thảo nào mà từng lời hoà quyện với giọng truyền cảm não nuột của danh ca đã đánh mạnh vào tâm hồn của cô bé 6,7 tuổi là tôi sâu đậm đến vậy, khi tôi tự đặt mình vào hoàn cảnh của cậu bé ấy.
Khi ta còn bé, mẹ là tất cả những gì vũ trụ tượng trưng. Là bà tiên có thể mang lại phép mầu, là vị thần che chở bảo vệ, là tình yêu thương hy sinh vô biên vô lượng. Mất mẹ dù ở tuổi nào cũng là một mất mát không gì bù đắp nổi huống chi chỉ là một chú bé con non nớt.
3/
Do tôi đã bị ảnh hưởng bởi những gì mình nghe, đọc... nên hình ảnh các chuyến tàu luôn gợi trong tôi nhiều cảm giác: bâng khuâng, man mác, lãng mạn xen lẫn sự bất an về cuộc từ ly của ai đó mà người ra đi không thể trở về như lời hẹn ước.
Không hiểu tại sao khi nghĩ về con tàu tôi lại nhớ đến câu thơ của thi hào Nguyễn Du ”rừng phong thu đã nhuốm màu quan san”, mặc dù cảnh rừng phong vào thu chuyển màu lá đỏ không có chút dây mơ rễ má nào với sân ga cả!
Ngoài ra âm thanh tiếng còi tàu như thúc giục máu phiêu lưu trong tôi mau chuẩn bị valise đi đến những chân trời xa lạ để thoả tính hiếu kỳ về nhân sinh và thiên nhiên.
Lại nhớ đến chồng tôi da diết !
Từ ngày anh bỏ tôi để về cõi vĩnh hằng thì tôi bắt đầu làm quen với loại vận chuyển công cộng vừa êm ái vừa tiện lợi nầy (vì tôi không thể lái xe một mình xuyên qua nhiều thành phố đông đúc mà không bị lạc đường. Cái tính đãng trí không nhận ra phương hướng đường xá cũng trứ danh ngoại hạng, người quen nào cũng biết hết). Nhớ khi xưa hể có kỳ vacances là chúng tôi đã hoạch định chương trình cùng nhau lên đường, khám phá những vùng đất mới chứ đâu lẽ loi tự quyết định mọi chuyện như ngày nay ( thật ra, đối với tôi chả có gì khó trong việc có bạn đồng hành–ngược lại là khác–. Chẳng qua điều này là do tôi chọn thái độ sống như mình mong muốn. Hình ảnh người chồng thân yêu vẫn còn quá sâu đậm trong tâm trí không gì nhoà nhạt được, không ai thay thế được).
Tôi tự nói với chính mình rằng:
Hãy đi khi đôi chân còn rắn chắc, leo núi (núi nho nhỏ thôi) băng rừng (không phải rừng Amazone) vượt biển (chỉ là bơi đến lằn ranh được cho phép ở các bãi tắm hoặc bơi theo chiều dọc để khỏi sợ bị chết đuối)
Hãy ngắm nhìn khi đôi mắt chưa bị mờ (vì đục thuỷ tinh thể), quang cảnh hùng vĩ mà tạo hoá ban tặng cho hành tinh này với núi non trùng điệp, biển rộng mênh mông, với cảnh sắc cây cối xanh mầu, đầy hoa thơm cỏ lạ, bướm lượn chim ca.
Hãy tiếp xúc với tha nhân, những người tình cờ gặp gỡ trò chuyện qua các chuyến du hành. Để học hỏi về phong tục tập quán, thói ăn nết ở.. của người dân mỗi quốc gia, để yêu tha nhân và trân trọng cuộc đời hơn (dù đường đời có lúc gập ghềnh gió bão ).
Tôi muốn ca tụng ngành đường sắt, một phương tiện chuyên chở đã có từ hàng 190 năm trước mà có lẽ rất nhiều người chỉ có dịp nghe, thấy chứ chưa bao giờ xử dụng vì nhiều lý do riêng: Hoặc nó chỉ được yêu chuộng và thịnh hành ở các quốc gia châu Âu, châu Úc,Nhật..vì lẽ đó là cách giảm bớt tình trạng kẹt xe, đỡ mệt mỏi vì phải tập trung tư tưởng để tự lái xe nhà, tiết kiệm thời gian và ý thức về sự ô nhiễm môi trường….
Hiện nay ngành du lịch của một vài quốc gia đã có ý tưởng biến những toa xe lửa cổ xưa thành khách sạn di động xa xỉ sang trọng cho khách du lịch xuyên biên giới .
Càng đô-thị-hoá, càng kỹ-thuật-hoá thì hình như dân châu Âu càng có khuynh hướng quay về cuộc sống đầu thế kỷ 20: giản đơn, hoà mình cùng thiên nhiên để bảo tồn giá trị nhân bản, nhân văn, nhân đạo. (Tôi loại trừ những kẻ cuồng tín.. v.v..)
4/
Chuyến metro để lại cho tôi một cảm giác luyến lưu, nồng ấm là chuyến tàu cuối năm dương lịch ở Paris hai năm về trước. Tôi cùng cô em họ đi từ trạm Trocadero (nơi nhìn ngắm tháp Eiffel ) về Công Trường Cộng Hoà (La Place de la Republique), gần nhà cô ấy.
Lên cùng trạm với chúng tôi là ba chàng tuổi trẻ, gương mặt thông minh, ăn mặc tuy đơn giản quần jean áo chemise nhưng tươm tất chuẩn mực gây sự tin tưởng mà thoạt nhìn ai cũng đoán ngay là sinh viên Nhạc Viện Âm Nhạc nào đó vì cả ba mang theo người một nhạc cụ khác nhau: đàn violon, guitar, sáo. Chờ tàu rời ga, cả ba bắt đầu vừa đệm đàn vừa thay nhau hát, lúc mỗi người một đoạn lúc hát bè. Tiếng đàn điêu luyện, giọng ca lúc vui tươi lúc u sầu lúc hùng tráng tuỳ theo bài nhạc. Phong cách vừa duyên dáng vừa lãng tử toát tràn nhựa sống của những người trai trẻ mà tương lai hãy còn ở phía trước, trái-banh-đời chưa bị đá tả tơi thu hút cảm tình của hành khách có mặt.
Hình ảnh ba chàng trai trẻ đôi mắt sáng ngời ôm đàn ca hát gợi nhớ một thời đã qua của mình khiến phím lòng tôi chùng xuống một cung âm. Không phải họ hát hay hơn ca sĩ chuyên nghiệp, mà chính tuổi thanh xuân của họ ví như làn gió mát ào ạt thổi qua trưa mùa hạ nóng khô, đã chinh phục được tôi là vì vậy.
Tôi như bắt gặp chính mình ngày xưa, với nguyên vẹn cảm xúc của con gái dậy thì thoáng xao lòng trước một ánh mắt nhìn trộm của ai đó trong sân trường, hoặc cuống quýt lo sợ khi có người đón đợi trên đường đi học về, hoặc lá thư của ai nhờ ai trao vội...Một chút xíu rộn ràng, chỉ vậy rồi thôi, chả bao giờ có đoạn kết.
Tôi thuở ấy sao mà ngoan lạ! Khẽ vào đời bằng bước chân vừa rụt rè vừa lạc quan, mộng ước đầy ắp tâm hồn trắng như tờ giấy chưa thấm nhoà vết mực.Thế mà mấy chục năm rồi đó, tôi đã nếm đủ vị ngọt mật đắng cay chua chát do cuộc sống mang lại mà giờ đây bước vào tuổi trung niên tôi tự hào là mình vẫn còn giữ được sự giản đơn bình dị không suy suyển như thuở nào.
Chuyến metro lúc ấy không có đông hành khách nên chừa ra một khoảng không gian khá rộng để cả ba chàng tha hồ trình diễn. Chúng tôi ngồi hàng ghế ngoài cùng nên rất gần với họ. Những bản tình ca Pháp, Anh..của những năm 1960,1970 dù đã nghe nhiều lần bởi các ca sĩ nổi tiếng, nhưng trước “live show” bất ngờ của các cậu sinh viên vẫn có sức lôi cuốn bởi cái vẻ trong sáng, trí thức, tự tin không cường điệu, biết tôn trọng…nên rất dễ gây thiện cảm cho người đối diện.
Tôi đi metro ở Paris cũng nhiều. Thỉnh thoảng hay gặp khi đàn ông khi đàn bà lên hát hò dăm câu rồi đến từng hàng ghế để xin tiền, nhưng ít ai chịu mở hầu bao ra làm một cử chỉ nào–tôi cũng thế–. Nhưng với ba chàng trai trẻ nầy thì khác. Khi tôi lục ví của mình thì cũng có nhiều người hành động giống tôi.
Trước lúc tàu ngừng ở trạm kế, ba sinh viên ngỏ lời cám ơn và chúc mừng “ joyeux noel”, “bonne année” mọi người, sau cùng họ đến gần tôi để tỏ sự cám ơn đặc biệt về món quà tôi tặng họ khá hào phóng.
Ở Paris nói riêng, châu Âu nói chung có rất nhiều nghệ sĩ đường phố. Họ có thể là một chú bé, cô bé tuổi 10 đến 15,17 chơi đàn violon ở góc đường nhiều người đi bộ. Họ có thể là một ban nhạc gồm 5,6 người trẻ nam nữ lẫn lộn đem các nhạc cụ bày ra ở một góc dưới tầng hầm metro, chơi nhạc rất điêu luyện. Âm thanh du dương thánh thoát thu hút rất nhiều bộ hành dừng chân. Hết một bản nhạc, khán giả vỗ tay tán thưởng, mở ví lấy tiền để vào cái nón đã đặt sẵn dưới nền rồi vội vã tản đi mọi hướng.
“Thà làm người đánh xe ở thành Paris còn hơn làm ông vua xứ mọi”.
(Cách Ngôn Pháp)
Phải, người ta thà sống đời người đánh xe ngựa ở xứ sở văn minh mà được hít thở không khí thanh bình, nhân bản hơn là sống đời đế vương mà im lìm không dám hé môi như những đàn cừu ở xứ man dại.
Lần đầu tiên tôi được nghe câu nói này là từ má của tôi. Khi còn nhỏ, mỗi khi má ngồi may quần áo tôi thường quanh quẩn bên cạnh để nghe má kể chuyện hoặc truyền dạy cho chị em chúng tôi những kiến thức về nhân sinh quan về đạo đức làm người.Rồi theo thời gian, tôi “bắt gặp” câu nói nầy nhiều lần qua sách báo văn chương Pháp mà tôi thường đọc.
Có thể nói chính má tôi là người đã khai sáng và ươm mầm cho tôi khái niệm về hai chữ tự do để tư tưởng tôi mãi đến bây giờ luôn theo khuynh hướng đó.
Mở ngoặc:
Câu cách ngôn Pháp trên làm tôi liên tưởng đến câu nói đầy khí phách hào hùng , tự trọng của một vị tướng Việt Nam Trần Bình Trọng khi ông bị giặc bắt và dụ dỗ ông chiêu hàng để hưởng lợi:
“Thà làm quỉ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc”
Chúng ta con cháu đời sau nguyện noi theo gương các đấng tiền nhân để không hổ thẹn là người Việt Nam.
5/
Cũng cùng đi metro, ở Paris tôi giữ lại một kỷ niệm khá nhẹ nhàng lãng mạn nhưng ở Milan, Ý thì lại khác. Lần đó bốn dì cháu tôi bị hai cô -chắc người Nam Tư hay Thổ Nhỉ Kỳ - đặt “lộn” tay họ vào xắc của tôi và ba lô của cô cháu để tìm gì đó. May cho chúng tôi và xui cho họ là chúng tôi đã phát giác kịp nên họ chưa có thời gian cầm nhầm ví tiền, điện thoại…
Tôi vẫn yêu mến châu Âu–nhất là Thuỵ Sĩ–hơn bất cứ nơi nào trên thế giới.
Thuỵ Sĩ thật sự là Nhà, là Quê Hương lý tưởng của tôi vậy.
La Chaux-de-Fonds, le 15.03.2018
Thanh Hà Switzerland
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét