Tản Mạn Đời Thường - Kỳ 10

ĐI TÌM SÔNG TRẸM NGÀY XƯA
Tản mạn của Thanh Hà 

1/-
Sau khi đi Cao Lãnh thăm họ hàng bên ông ngoại về được mấy hôm, vợ chồng em út vẫn tiếp tục thảnh thơi rảnh rỗi nên bàn chuyện du ngoạn tiếp. Chưa có tháng giêng nào mà các em lại nhàn hạ như năm này, bởi vậy tôi mới nói trong rủi có may là vậy. 

Bây giờ chúng tôi áp dụng triệt để câu: Tháng giêng là tháng ăn chơi đây.

Thế là chúng tôi lại kéo nhau đi thăm chú thím bảy là em ruột của ba, sống ở Cà Mau. 
Có dẩn theo Billy, cháu ngoại 6 tuổi của chị ba.

Mở ngoặc: Phải kể chút xíu về cậu nhóc nầy mới được.

Mẹ của cháu muốn cháu khám phá những cảnh miền quê có con trâu nhai cỏ, đàn vịt thả trên đồng, gà mẹ dẫn mấy chú gà con sục sạo quanh hè tìm thức ăn. Có cây dừa bụi chuối, có hàng rào dâm bụt bông trang. Có mái nhà lợp lá khói bếp quyện bay lên không gian buồn buồn. Có vài đứa trẻ khoảng lên 5 lên 6 ở trần đen trùng trục lặn ngụp dưới ao đầm đầy sình xúc vài con tép con cá về cho mẹ nấu ăn chứ không phải ngồi trong phòng máy điều hoà nhiệt độ, ăn no mặc đẹp tay cầm iphone ipad chơi game điện tử…
Để cháu nhìn thấy một khía cạnh khác của đời sống như thế nào.

Chiều nay em đi câu cá và mang giỏ theo bắt cua
Làm sao cho được kha khá về cho má nấu canh chua
Ô kìa con cua, ô kìa con cua
Suỵt! Mình đừng la lớn nó chui xuống hang
Mình đừng la lớn nó chui xuống hang
( Bài hát thiếu nhi )

Lúc tôi bàn với chị ba tức bà ngoại cậu bé về chuyến đi Cà Mau, tôi nảy thêm ý mới sẵn dịp sao chúng tôi không ghé qua quận Thới Bình (cũng thuộc tỉnh Cà Mau ) là nơi tôi được sinh ra nhỉ. Nghe kể là khi thôi nôi tôi xong thì ba đổi nơi làm việc về Xẻo Rô, chúng tôi không ( hoặc chưa) bao giờ quay lại Thới Bình lần nào. Vì ở đó không có bà con thân thuộc bạn bè gì hết, chỉ là nơi ba tôi làm việc theo sự phân bổ của chính phủ. 

Chị ba nói : Ừ sao lại không, Cà Mau giờ đi gần, nên dư thời giờ để ghé qua nơi khác. Có điều phải xem có xa không.
Hơi ngần ngại– đôi lúc tôi mắc tật ba phải–nên tìm cớ nói ra :
—Mà thôi, chắc tìm cũng khó vì giờ ba má đâu còn mà chỉ đường cho mình đi, chị hai lúc ấy mới 6,7 tuổi sao mà nhớ. Hơn nữa chắc chẳng có gì để xem ở mảnh đất tận cùng bản đồ nầy.

Lúc đó tôi đang đứng cạnh bồn rửa rau cải chuẩn bị nấu ăn trưa. Các chị em ngồi quây quần ở bàn, mấy nhóc lẩn quẩn chung quanh vừa giúp lấy nầy nọ thì ít mà phá phách thì nhiều, như bao đứa trẻ ở tuổi đó. Thời gian nầy trường học đóng cửa nên ba mẹ dẫn tụi nhóc về quê ngoại cho an lành.
Bỗng nghe tiếng Billy :
—Bà tư, bà không thể chối bỏ quá khứ được. Vì có quá khứ thì mới có hiện tại, và phải có hiện tại thì mới làm nên tương lai chứ. Bà tư nên tìm lại quá khứ của bà tư đi.

Ngó xuống. Billy đứng cạnh đang ngẩng lên nhìn tôi bằng đôi mắt tròn vo ngây thơ trong veo. 

Trời đất ! Tôi vô cùng ngạc nhiên. Cái câu mà tôi thường nghĩ đến và tâm đắc giờ lại nghe thoát ra từ miệng một cậu bé 6 tuổi ! Thế nên tôi cứ ngó cậu trân trân mà không thốt được lời nào. Nhóc tưởng tôi phật ý, nói thêm:
—Bà tư nghĩ con nói đúng không. Như con hồi mới sinh có xíu xiu, mà giờ con lớn bằng nầy, biết học biết chữ, rồi tương lai con sẽ thành người lớn đi làm việc, sẽ “có chồng có con” như măng Tuyền như dì Trân vậy.

Ha ha, câu trước cậu phát ngôn “thông thái” như ông cụ non, câu sau thì đúng là của đứa con nít 6 tuổi không phân biệt danh xưng rối rắm của người lớn. Tôi không đừng được cúi xuống ôm lấy cậu hôn chụt chụt lên hai má mịn màng như bông. Mọi người cười vang, cậu không hiểu sao lại cười, cũng cười phụ hoạ theo rồi leo tót ngồi chễm chệ lên mấy thùng nước coca, bia…để dành ăn tết vẫn còn chất cao ở nhà bếp, sung sướng vì đã “dạy khôn” bà tư.

Chắc chắn mẹ cậu đã giảng giải cặn kẻ về ý nghĩa câu nói trên trong những lần mẹ truyền kiến thức cho con, giờ nhóc đem ra lý sự với tôi.

Billy là tên ở nhà do tôi đặt. Lúc sinh ra ba mẹ cậu chọn cái tên thuần Việt Nam, làm giấy khai sinh xong mới biết trùng với 1 ông bác bên ba cậu, để tỏ lòng tôn trọng nên mẹ cậu muốn tìm tên khác gọi ở nhà. Tôi đề nghị lấy tên nầy vì đó cũng là tên của Bill Gates là người tôi thán phục bởi sự thông minh, vị tha nhân, hiến hầu như toàn bộ của cải để giúp nhân loại. Mong muốn sau nầy lớn lên cháu sẽ lấy tấm gương tốt nầy làm kim chỉ nam mà noi theo.

Thằng nhóc thông minh lanh lợi ham học hỏi, óc nhận xét bén nhạy nhất là về môn khoa học, chúa lý sự. Bất cứ điều gì mà người lớn giải đáp không thông, đừng hòng lấp liếm cho qua ( kể cả cô giáo ở trường ). Cậu sẽ còn trở lại hỏi nhiều lần nếu câu trả lời lơ mơ phi logique, cho đến khi nào nghe hợp tình hợp lý mới ngưng đàn hạch.

May mắn cả ba lẫn mẹ bé đều trong ngành khoa học nên mới giải đáp nhiều câu hỏi hóc búa của nó nổi. Hay chính ba mẹ nó truyền cái gien ham tìm tòi học hỏi của họ sang nó ?

Khi có dịp tôi sẽ kể về các cháu của tôi. Chỉ sợ kể nhiều quá sẽ bị lầm tưởng tôi khoác lác, nổ hơn cả bom hạt nhân , nguyên tử gì đó của chú Kim Jong Un Bắc Hàn. Hay mấy ông “đỉnh cao trí tệ” xứ nọ.

2/-

Thế là chị em chúng tôi lại lên đường đi thăm chú thím bảy, nhân dịp ghé Thới Bình, coi như cuộc hành hương tìm về nơi chôn nhau cắt rốn.

Chú thím rất vui có con cháu đến thăm, chuẩn bị các món ăn chu đáo. Nhắc lại chuyện ngày xưa. Tâm lý chung. Cuộc đời dần thu hẹp. Khi xưa có những dự án hay kế hoạch tính bằng năm bằng tháng, giờ chỉ tính bằng ngày. Một ngày trôi qua bình yên thì mừng một ngày. Thế nên người ta có khuynh hướng muốn chia sẻ tâm tình trước đây cất giữ kỷ trong ngăn ký ức, giờ hộc tủ bỗng bật ra cho nỗi niềm tuôn trào không kìm nén lại.

Dọc đường đến Cà Mau chúng tôi thấy bảng chỉ dẫn đề Khu du lịch sinh thái sông Trẹm. Chợt nhớ nhà văn Dương Hà có viết quyển tiểu thuyết Bên Giòng Sông Trẹm. Tôi không biết nội dung viết gì nhưng đoán chừng ông kể lại một chuyện tình đẫm nước mắt lẫn ngọt bùi nào đó. Bèn đề nghị quay xe lại đi theo mủi tên vào thăm cho biết. 

Đây là khu sinh thái thuộc U Minh Hạ khoảng 20 km toàn rừng tràm. Xe chạy theo con đường nhỏ tráng nhựa, từa tựa như lần chúng tôi đi Cao Lãnh vô vùng xoài thăm các dì bảy dì tám. Nhưng thay vì xoài, ở đây là tràm. 

Cạnh đường có con kinh chiều rộng khoảng 3 m chạy song song. Hỏi thăm mấy công nhân đang đào đất có phải đó là sông Trẹm không, họ cười nói không phải đâu, đây là vùng sinh thái thôi. Hỏi có gì trong đó, họ nói là khỉ, cá sấu thôi à. Mùa hè mới có sen nở. 
Cám ơn xong, đi tiếp đến cổng. Chẳng thấy bóng người lai vãng lẫn nhân viên nào hết. Thật sự hoang vắng. Chỉ cá sấu với khỉ thì chả gì hấp dẫn để coi nên chúng tôi trở ra. 

Trót đến, thôi thì mấy chị em cũng leo xuống chụp vài kiểu ảnh kỷ niệm. Lại được đứng giữa con đường làng hai hàng cây tràm dài hun hút hai bên chào đón.

Nhắc đến U Minh, khiến tôi liên tưởng đến Kinh Làng, Thứ Bảy thuộc U Minh Thượng. Đó là nơi xưa kia nhiều năm ròng rã, má con tôi mỗi tháng một lần thay phiên nhau lặn lội xách giỏ thức ăn, khuya dậy sớm xuống bến đò Rạch Sỏi ngồi ghe máy qua khỏi sông Cái Lớn tới đầu kinh làng Thứ Bảy. Lên bờ, lần theo con đường đất mòn từ đầu kinh vô trại tù cả chục cây số thăm nuôi ba và em trai bị khổ sai trong ấy. Xế chiều trở ra ai nấy đều lê lết rã rời về đến nhà cũng 9, 10 giờ tối .

Con đường gập ghềnh chỗ cao chỗ thấp, chỗ trũng nước ngập trơn trợt, chỗ đá nhọn dễ té mà các bà mẹ, vợ, người yêu, con cái từng sắp hàng rồng rắn tay xách nách mang đồ tiếp tế cho hàng chục ngàn tù nhân, được gọi bằng cái tên mỹ miều là “ học tập cải tạo”.
Ai đã từng đi qua đoạn đường này thì mới hiểu hết.

Đoạn trường ai có qua cầu mới hay
( Kiều, Nguyễn Du )

Ba tôi không nhắc nhiều về giai đoạn ấy, chắc không muốn làm chúng tôi đau lòng thêm.
Nhưng tôi còn nhớ ba kể là ba nằm trong toán vài trăm người đầu tiên bị đưa xuống đó. Khởi đầu người hãy còn ít, rừng rậm thì dầy đặc nên muỗi nhiều không tả xiết. Mỗi ngày mọi người phải đi đốn gốc tràm về dựng lều trại, người đi sau không thể thấy lưng áo của người đi trước bởi hàng ngàn con muỗi bu đen kín ,đậu cắn hút máu người tù gây bệnh sốt rét rất khổ sở.

3/-
Chúng tôi đến Thới Bình.
Tôi không nhớ hành trình vòng vo thế nào, chỉ vắn tắt là có chạy ngang qua con sông, hỏi một chú đi đường có phải đó là sông Trẹm, chú nói :
—Không phải, đây vẫn còn là sông Ông Đốc. Còn sông Trẹm từ sông Ông Đốc nối dài, ở đằng kia, phải đi thế này thế này…
Chú giải thích đường đi, em rể cám ơn. Chú còn vỗ vai Thành, cười nói :
—A, các cô cậu đi tìm Bên Giòng Sông Trẹm của nhà văn Dương Hà đây.

Nghe chú nói thấy lòng vui hẳn. Người của thế hệ chúng tôi vẫn nhớ những điều đã học, đã đọc của ngày xưa.

Rồi sông Trẹm hiện ra. Thành cho xe chạy chầm chậm song song theo giòng. Đúng như  em rể đã tả, mặt sông phẳng lặng gần như không chảy. Nước phù sa im lìm giống say ngủ dưới ánh nắng gay gắt chói chang. Tôi nói :
—Không biết nhân vật trong tiểu thuyết của ông Dương Hà cư ngụ ở đoạn nào nhỉ ?
Giờ hai bên bờ nhà cửa san sát nhau hết rồi. Nơi nào cho họ hẹn hò ta ?

Chị hai chị ba cố “bươi óc”lần giở lại trang sách đời cách nay hơn nửa thế kỷ xem có còn nhớ chút gì không về vị trí căn nhà nơi hai chị từng sống mấy năm đầu đời. Tôi thì chẳng nhớ ạ, bởi lúc đó mới được sinh ra còn ọ ẹ, khoảng thôi nôi thì ba tôi được bổ nhiệm về Xẻo Rô rồi.

Hai chị thay phiên nhau nói. Chị hai kể cái nhà chúng tôi sống–hay chính xác hơn là dinh quận trưởng– phải đi qua cây cầu nhỏ bắc ngang kênh mới đến chợ. Má thỉnh thoảng kêu chị hai theo xách giỏ tiếp chị Lành ( người phụ việc ) đi chợ, hôm nào cần phải mua nhiều thức ăn đãi khách.

Ngoài ra còn cái sân vận động lớn lắm ( tất nhiên so với một cô bé con thì cái gì cũng to lớn hết), chị hai thường dắt chị ba, đôi khi ẳm tôi theo đến sân vận động xem nhiều cô chú (chắc là các nam nữ quân nhân những hôm không phải phiên trực, gác) mặc đồ thể thao trắng tinh , mang giầy ba-ta trắng ra đây đá banh đánh vũ cầu thật vui nhộn.

Các chị còn nhớ thỉnh thoảng được chị Lành dắt ra sông Trẹm xem mấy chú trổ tài trượt bằng tấm ván có dây cột vào chiếc ca-nô kéo chạy băng băng trên mặt nước cứ y như trong phim ngoại quốc vậy. Hình ảnh các thanh niên mạnh khoẻ yêu đời lướt trên sông trông chẳng khác anh hùng nên chị cứ nhớ hoài đến tận bây giờ.
Ủa sao các chị nhớ hay vậy, chị nói :
—Ừ thì có những hình ảnh hay câu chuyện gì đó cứ khắc sâu vào tâm khảm mình rồi ngủ yên đó. Bỗng nhiên có dịp, ngăn ký ức mình bắt đúng tần số thì nó sẽ tái khởi động vậy.

Cây cầu. Sân vận động. Vậy thì đi tìm cây cầu bắc ngang kênh. Xong tới sân vận động.
Chúng tôi nhìn thấy sân vận động trước. Đảo tới đảo lui lát thì nhìn thấy cây cầu nho nhỏ đằng xa. Chắc là đây thôi. Thành lại gần. Cầu nhỏ quá , sợ xe qua không được nên chúng tôi cản : thôi đừng , lỡ cầu sập lọt xe xuống nước là tiêu.

Hay là thử tìm người tuổi cở ba má hỏi thăm chắc họ nhớ. Có lần chú bảy nói mấy năm trước những người dân Thới Bình mà chú có dịp gặp (quê thím ở đây) vẫn còn nhớ và nhắc đến ba tôi dù đã nhiều năm ba tôi không còn làm việc ở đây nữa.
Nghĩ vậy nhưng ngại nên chúng tôi không thực hiện. Mấy ai còn sống đến cửu thập niên ? Hơn nữa có khi tự chuốc rắc rối vì bỗng đâu kéo tới đi tìm dinh quận trưởng cũ, họ lại tưởng có ý đồ gì nữa.

Tần ngần trước cây cầu một lát, tiếp tục hay không tiếp tục ? Đã chịu khó đến tận đây, đích cận kề rồi mà bỏ đi sao đành. Dùng dằng bàn tới bàn lui, sau cùng tôi đề nghị bỏ cuộc với lập luận là :
—Hơn nửa thế kỷ, cảnh đã khác nhiều, lại còn thay ngôi đổi chủ, ngày xưa gọi là dinh quận giờ kêu tên khác, rồi còn những thứ khác hoàn toàn lạ lẫm. Mình có đến thì cũng không nhận ra đâu, khỏi cần xem mất công bị thất vọng.

Thà rằng chẳng biết cho xong
Biết bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu
( Kiều, Nguyễn Du )

Chúng tôi quay xe ra. Mặt trời nghiêng dần về phía tây.
Ít nhất, tôi cũng đã tới quận Thới Bình. Được nhìn thấy sông Trẹm hiền hoà. Cũng có cái nhìn bao quát về nơi tôi chào đời. 
Dù chẳng còn chút gì giống với ngày cũ, chắc chắn thế.

Câu chuyện đi tìm nơi chôn nhau cắt rốn của tôi đến đây là…hết !!!

Thanh Hà